Organizacja czasu pracy pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy oraz na część etatu

1) Czy pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy może pracować od poniedziałku do piątku po 7 godzin na dobę, a w sobotę "dopracować" brakujące godziny?

Nie, taka stała organizacja czasu pracy naruszy zasadę przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.

Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 129 § 1 K.p.). W niektórych sytuacjach ustawodawca dopuszcza przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 12, 16, a nawet 24 godzin. Powyższe wymaga jednak wprowadzenia szczególnego systemu czasu pracy i jest uzasadnione w okolicznościach wskazanych w przepisach prawa, np. z uwagi na rodzaj pracy. Wówczas stosowanie krótszych niż 8-godzinne dni pracy oraz 6 dni roboczych w tygodniu może być skompensowane dłuższymi dniówkami w innej części okresu oraz większą ilością dni wolnych, co pozwala na właściwe zbilansowanie czasu pracy. Przy stosowaniu systemu podstawowego taka organizacja pracy jest niedopuszczalna nawet gdy występuje epizodycznie. W większości przypadków skutkuje bowiem nieprawidłową liczbą godzin pracy, a więc narusza wymiar czasu pracy. Przede wszystkim jednak jest sprzeczna z zasadą przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.

Przypominamy, że sposób obliczania wymiaru czasu pracy określa art. 130 K.p. W myśl powołanego przepisu w tym celu należy:

• pomnożyć 40 godzin przez liczbę pełnych tygodni przypadających w przyjętym okresie, następnie
   
• dodać do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku (tzw. wystających), dalej
   
• obniżyć wymiar czasu pracy o 8 godzin z tytułu każdego święta przypadającego w innym dniu niż niedziela.

Obliczona w podany sposób liczba godzin stanowi podstawę planowania czasu pracy. W przypadku pracownika zatrudnionego na część etatu wymiar należy ustalić proporcjonalnie do wielkości jego etatu.

Pracownik jest zatrudniony w systemie podstawowym w 1-miesięcznym okresie rozliczeniowym. W pierwszych dwóch tygodniach kwietnia 2013 r. pracował od poniedziałku do piątku (za wyjątkiem poniedziałku Wielkanocnego) po 7 godzin, a w soboty po 5 godzin, natomiast w następnej części miesiąca od poniedziałku do piątku po 8 godzin. Łącznie przepracował 169 godzin, a powinien 168 godzin (40 godz. x 4 tyg. + 8 godz. x 2 dni - 8 godz. x 1 święto). Ponadto zamiast 4 dni wolnych z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy (30 dni - 4 niedziele - 1 święto - 21 dni roboczych), miał tylko 2 takie dni (30 dni - 4 niedziele - 1 święto - 23 dni przepracowane). Powyższe naruszało przepisy z zakresu czasu pracy.

Gdyby pracownik pracował w systemie równoważnym i przez pierwsze dwa tygodnie pracował analogicznie jak powyżej, natomiast w dalszej części miesiąca przez 7 dni po 12 godzin i jednego dnia 11 godzin, to liczba godzin pracy byłaby zgodna z wymiarem, a liczba dni roboczych zapewniała przeciętnie pięciodniowy tydzień pracy.

2) Pracownik zatrudniony na 1/8 etatu wykonuje pracę w jeden dzień tygodnia przez 5 godzin. Po zakończeniu poprzedniego miesiąca okazało się, że przepracował więcej godzin niż to wynikało z wymiaru. Czy nadpracowany czas można zbilansować w kolejnym miesiącu?

Tak, o ile miesiące te należą do tego samego okresu rozliczeniowego.

Pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy przy odpowiednim planowaniu może bez zagrożenia wystąpienia pracy nadliczbowej pracować w niektóre dni tygodnia, bądź tylko przez część miesiąca. Usztywnienie jego rozkładu, polegające na dokładnym wskazaniu godzin pracy w wybranych dniach może prowadzić do nieprawidłowości w liczbie godzin pracy w stosunku do obowiązującego wymiaru.

W zakładzie pracy obowiązuje jednomiesięczny okres rozliczeniowy. Pracownik zatrudniony na 1/8 etatu wykonuje pracę według stałego rozkładu - w każdy wtorek po 5 godzin. Obowiązujący go w kwietniu 2013 r. wymiar czasu pracy wynosił 21 godzin (1/8 etatu x 168 godz.). W miesiącu tym przypadało 5 wtorków, zatem pracownik przepracował 25 godzin (5 dni x 5 godz.), co nie jest zgodne z obowiązującym wymiarem.

Sytuacji przedstawionej w przykładzie można by uniknąć przy dłuższym okresie rozliczeniowym, jednak także wówczas plan pracy w razie potrzeby powinien podlegać korekcie.

Załóżmy, że pracownik z poprzedniego przykładu jest zatrudniony w trzymiesięcznym okresie rozliczeniowym. Jego wymiar czasu pracy w okresie kwiecień - czerwiec 2013 r. wynosi 61 godzin [1/8 etatu x (40 godz. x 13 tyg. - 8 godz. x 4 święta)]. W tym okresie występuje 13 roboczych wtorków. Pracownik według planu ma pracować w każdy wtorek po 5 godzin za wyjątkiem ostatniego, w którym zaplanowano 1 godzinę pracy. Pozostaje to w zgodzie z obowiązującym wymiarem. Fakt, iż w kwietniu br. pracownik przepracował 5 dni po 5 godzin (łącznie 25 godz.) pozostaje na powyższe bez wpływu.