Występowanie godzin nadliczbowych w 12-miesięcznym okresie rozliczeniowym

Wprowadziliśmy 12-miesięczny okres rozliczeniowy. Czy każda godzina przekraczająca nominał w danym miesiącu stanowi godzinę nadliczbową?

Jeżeli jest to godzina zaplanowana i nienaruszająca norm czasu pracy albo przedłużonego wymiaru dobowego, to nie stanowi godziny nadliczbowej.

Jak stanowi art. 129 § 2 K.p., w każdym systemie czasu pracy, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi albo dotyczącymi organizacji pracy, okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 12 miesięcy, przy zachowaniu zasad dotyczących ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników. Przedłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy zgodnie z powołanym przepisem, wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi. Jeżeli nie jest możliwe uzgodnienie treści porozumienia ze wszystkimi zakładowymi organizacjami związkowymi, pracodawca uzgadnia treść porozumienia z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 241^25a K.p., a jeżeli organizacje związkowe w firmie nie występują, w porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy. Pracodawca przekazuje kopię porozumienia właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy w terminie 5 dni roboczych od dnia jego zawarcia (art. 150 § 3 i 4 K.p.).

Przedłużenie okresu rozliczeniowego daje przede wszystkim możliwość elastycznego kształtowania czasu pracy, co ma znaczenie nie tylko w szczególnych systemach czasu pracy, ale także w systemie podstawowym.

Pracownicy lokalu gastronomicznego, który jest czynny przez 7 dni w tygodniu, pracują na dwie zmiany w podstawowym wariancie systemu równoważnego, w dwunastomiesięcznym okresie rozliczeniowym przypadającym na rok kalendarzowy. W bieżącym okresie obowiązujący ich wymiar czasu pracy wynosi 2.000 godzin.

Największe zapotrzebowanie na pracę u pracodawcy występuje w karnawale oraz w okresie letnim. W tej sytuacji pracownicy w miesiącach od stycznia do marca oraz od maja do września 2014 r. pracują po około 200 godzin miesięcznie (do 12 godz. dziennie), natomiast w pozostałych miesiącach łącznie przez około 400 godzin (2.000 godz. - 8 m-cy x 200 godz.), co daje średnio po 100 godzin w miesiącu (400 godz. : 4 m-ce).

Jeżeli rozkład na cały okres nie naruszy odpoczynków dobowych i tygodniowych, uwzględni zasadę wolnej niedzieli co najmniej raz na 4 tygodnie oraz zapewni łącznie odpowiednią liczbę dni wolnych z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy (nie mniej niż 52 dni), będzie zgodny z przepisami prawa.

Pracownicy hurtowni napojów są zatrudnieni w systemie podstawowym, w dwunastomiesięcznym okresie rozliczeniowym. Hurtownia jest czynna od poniedziałku do soboty od 10⁰⁰ do 18⁰⁰, a największy ruch odnotowuje w okresie od kwietnia do października.

Wobec powyższego pracownicy pracują w tych miesiącach 6 dni w tygodniu (od poniedziałku do soboty), natomiast w pozostałych po 3 lub 4 dni w tygodniu - według indywidualnych harmonogramów czasu pracy, gwarantujących odpowiednią łączną liczbę godzin pracy oraz łączną liczbę dni wolnych w całym okresie. Pracodawca mógł zastosować taką organizację czasu pracy dzięki wydłużonemu okresowi rozliczeniowemu oraz odejściu od "sztywnego" wskazywania dni wolnych z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.

Ponadto przedłużenie okresu rozliczeniowego pozwala przesunąć ostateczny termin bilansowania pracy nadliczbowej. Zarówno w przypadku udzielania czasu wolnego za zwykłe przekroczenia dobowe (w drodze jednostronnej decyzji pracodawcy), jak i oddawania dni wolnych za pracę w niedzielę, święto czy dzień wolny z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, powinno to nastąpić do końca danego okresu rozliczeniowego. Czas na tę czynność w odniesieniu do początkowych miesięcy okresu znacznie się zatem wydłuża.

Pracownicy zatrudnieni w zakładzie handlowo-usługowym, świadczącym m.in. usługi naprawy sprzętu AGD, pracują w organizacji od poniedziałku do piątku, w dwunastomiesięcznym okresie rozliczeniowym przypadającym na rok kalendarzowy. W przypadku nasilenia zleceń pracownicy wykonują naprawy w godzinach nadliczbowych z przekroczenia dobowego (praca powyżej 8 godzin w zwykłym dniu roboczym) lub w sobotę. Zamiast wypłacać dodatki za przekroczenia dobowe "od razu", pracodawca może skompensować tę pracę czasem wolnym w jednym z ostatnich miesięcy okresu. Podobnie za pracę w dniu wolnym może udzielić innego dnia wolnego aż do 31 grudnia każdego roku.

Przedstawione zasady prowadzą do wniosku, że przekroczenie miesięcznego nominału w przedłużonym okresie rozliczeniowym nie musi oznaczać pracy nadliczbowej (nominał miesięczny traci tutaj na znaczeniu). Długi okres rozliczeniowy umożliwia zaplanowanie większej ilości godzin (dni) roboczych w niektórych jego miesiącach, a mniejszej w innych, bez ryzyka uznania tej przedłużonej pracy za godziny nadliczbowe. Pamiętać przy tym należy, że pracodawca musi planować pracę z góry, w co najmniej miesięcznych odcinkach. Dopiero wystąpienie godzin pozaplanowych może stanowić pracę nadliczbową.

Pracodawca przekazuje pracownikowi rozkład czasu pracy co najmniej na 1 tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie, na który został sporządzony (art. 129 § 3 K.p.).