Gazeta Podatkowa nr 51 (1092) z dnia 26.06.2014

Wymiar czasu pracy i harmonogramy dla niepełnoetatowców

Zasady obliczania wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych na część etatu są takie same jak pełnoetatowców. Wymiar ten podlega jedynie proporcjonalnemu zmniejszeniu odpowiednio do wymiaru czasu pracy pracownika niepełnoetatowego. W oparciu o ustalony wymiar czasu pracy pracodawcy sporządzają rozkłady, które mogą przewidywać równomierne lub nierównomierne "rozłożenie" godzin pracy.

Metodyka ustalania wymiaru czasu pracy

Wymiar czasu pracy obowiązujący pracownika w przyjętym okresie rozliczeniowym oblicza się zgodnie z art. 130 K.p.:

• mnożąc 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym, a następnie
   
• dodając do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostających do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku,
   
• obniżając wymiar czasu pracy o 8 godzin za każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela.

Uzyskany wymiar czasu pracy obniża się proporcjonalnie do wielkości etatu niepełnoetatowca. Otrzymana liczba godzin jest podstawą planowania pracy dla zatrudnionego na część etatu i jednocześnie oznacza liczbę godzin, którą ten pracownik jest obowiązany przepracować w danym okresie rozliczeniowym.

Pracownika wykonującego pracę w systemie podstawowym, zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, obowiązują takie same normy czasu pracy jak pracownika pełnoetatowego. Zatem jego czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Niepełnoetatowiec ma jedynie inny wymiar czasu pracy, gdyż w przypadku zatrudnionego na część etatu jest on ustalony proporcjonalnie do wielkości jego etatu. Oznacza to, że pracownik niepełnoetatowy może wykonywać pracę nawet po 8 godzin na dobę, co wpłynie na liczbę dni wymaganą do przepracowania. Przy wyższym wymiarze dobowym liczba dni pracy w okresie rozliczeniowym będzie mniejsza albo pracownik będzie mógł wykonywać pracę w krótszych dobowych wymiarach czasu pracy w innych dniach

Rozkłady czasu pracy

Organizacja pracy w zakładzie, w tym m.in. ustalanie rozkładów czasu pracy należy do pracodawcy. Dopuszczalne jest stosowanie różnych rozkładów czasu pracy względem pracowników jednego zakładu, w zależności od organizacji pracy w firmie.

Rozkład czasu pracy przedstawia rozłożenie czasu pracy pracownika na poszczególne dni okresu rozliczeniowego, ze wskazaniem godzin rozpoczynania i kończenia pracy.

Od 23 sierpnia 2013 r. w Kodeksie pracy dodano do art. 129 K.p. § 3 i 4 dotyczące rozkładów czasu pracy. Wcześniej kwestia ta zasadniczo nie była uregulowana w tym akcie prawnym. W myśl art. 129 § 3 K.p. rozkład czasu pracy danego pracownika może być sporządzony (w formie pisemnej lub elektronicznej) na czas krótszy niż okres rozliczeniowy, obejmujący jednak co najmniej 1 miesiąc. Pracodawca jest obowiązany przekazać pracownikowi ten rozkład co najmniej na 1 tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie, na który został on sporządzony.

Natomiast art. 129 § 4 K.p. wskazuje sytuacje, w których pracodawca nie ma obowiązku sporządzania rozkładu czasu pracy. Nie jest on wymagany, jeżeli:

- rozkład czasu pracy pracownika wynika z prawa pracy, obwieszczenia, o którym mowa w art. 150 § 1 K.p., albo z umowy o pracę,

• pracodawca w porozumieniu z pracownikiem ustali czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w art. 129 § 1 K.p.; w takim przypadku rozkład czasu pracy ustala pracownik,
   
• na pisemny wniosek pracownika stosuje do niego rozkłady czasu pracy, o których mowa w art. 140¹ K.p. (tzw. ruchomy czas pracy),
   
• na pisemny wniosek pracownika ustali mu indywidualny rozkład czasu pracy.

W przypadku pracowników niepełnoetatowych wykonujących pracę według sztywnego rozkładu nie ma potrzeby sporządzania grafiku czasu pracy przed rozpoczęciem każdego okresu rozliczeniowego.

Dla niepełnoetatowca zatrudnionego w systemie podstawowym przy obowiązującej 8-godzinnej normie dobowej, stały rozkład czasu pracy może np. wyglądać następująco:

• dla pracownika zatrudnionego na 1/2 etatu: praca od poniedziałku do piątku od godz. 7⁰⁰ do 11⁰⁰ lub od 11⁰⁰ do 15⁰⁰,
   
• dla pracownika zatrudnionego na 1/4 etatu: praca od poniedziałku do piątku od godz. 10⁰⁰ do 12⁰⁰ lub od 12⁰⁰ do 14⁰⁰.

Zmienny rozkład

Zatrudnianie pracownika niepełnoetatowego w nierównomiernym rozkładzie powoduje obowiązek sporządzenia dla niego przed każdym okresem rozliczeniowym harmonogramu czasu pracy. Podstawą planowania czasu pracy takiego pracownika jest prawidłowo ustalony wymiar czasu pracy (odpowiednio do wielkości etatu, w jakim jest on zatrudniony), obowiązujący w danym okresie rozliczeniowym.

Zmienny rozkład czasu pracy dla zatrudnionego na część etatu musi być opracowany z uwzględnieniem norm czasu pracy obowiązujących danego pracownika, w ramach systemu czasu pracy, którym pracownik jest objęty. Pracodawca wskazuje w nim dni pracy, w tym godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy, a także dni wolne z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Sporządzony rozkład musi też uwzględniać zachowanie odpoczynków dobowych (11 godzin) i tygodniowych (35 godzin), a także zakaz pracy w niedziele i święta. W przypadku dozwolonej pracy w niedziele i święta, w rozkładzie należy przewidzieć co najmniej raz na 4 tygodnie niedzielę wolną od pracy. Natomiast za pracę w niedziele i święta wymagane jest wyznaczenie innego dnia wolnego od pracy odpowiednio:

• w zamian za pracę w niedzielę - w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli,
   
• w zamian za pracę w święto - w ciągu okresu rozliczeniowego (art. 151¹¹ § 1 K.p.).

Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie dnia wolnego za pracę w niedzielę we wskazanym terminie, trzeba go udzielić do końca okresu rozliczeniowego. Jeśli to także jest niemożliwe, na koniec okresu rozliczeniowego należy pracownikowi wypłacić za każdą godzinę tej pracy 100% dodatek do wynagrodzenia. Za pracę w święto niezrekompensowaną dniem wolnym przysługuje także 100% dodatek do wynagrodzenia.

Należy zaznaczyć też, że w każdym systemie czasu pracy, który przewiduje rozkład czasu pracy obejmujący pracę w niedziele i święta, pracodawca ma obowiązek zapewnić łączną liczbę dni wolnych od pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym odpowiadającą co najmniej liczbie niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy przypadających w tym okresie (art. 147 K.p.).

Limit godzin pracy niepełnoetatowca

Pracowników niepełnoetatowych dotyczy jeszcze jedna ważna kwestia. W odniesieniu do nich strony stosunku pracy mają obowiązek ustalić w umowie o pracę dopuszczalną liczbę godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy, których przekroczenie uprawnia pracownika, oprócz normalnego wynagrodzenia, do dodatku jak za pracę w godzinach nadliczbowych (art. 151 § 5 K.p.).

Limit ten należy ustalać w zależności od rozkładu czasu pracy, w powiązaniu z wymiarem czasu pracy danego pracownika. Możliwe jest np. wskazanie w umowie o pracę wymiaru dobowego: "praca powyżej 6 godzin na dobę", lub wymiaru średniotygodniowego: "praca przekraczająca 35 godzin przeciętnie w tygodniu w okresie rozliczeniowym".

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)