Odpracowanie wyjść prywatnych przez pracowników niepełnosprawnych

Zatrudniamy pracowników legitymujących się orzeczeniami o niepełnosprawności, którzy niekiedy wnioskują o zwolnienie od pracy w ciągu dnia w celu załatwienia spraw prywatnych. Czy mogą oni odpracować te zwolnienia na takich samych zasadach jak pracownicy pełnosprawni?

Jeżeli odpracowanie wyjścia prywatnego nie naruszy obowiązujących tych pracowników norm czasu pracy, to tak.

Zasady usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy zostały uregulowane w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w tej sprawie (Dz. U. z 2014 r. poz. 1632), dalej rozporządzeniu. W myśl tego aktu wykonawczego przyczynami usprawiedliwiającymi nieobecność pracownika w pracy są zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie, a także inne przypadki niemożności wykonywania pracy wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę za usprawiedliwiające nieobecność w pracy. Żaden przepis prawa nie reguluje jednak kwestii krótkotrwałych zwolnień od pracy dla celów prywatnych pracownika. Ich udzielanie ma charakter uznaniowy i zależy od woli pracodawcy.

Wobec braku odmiennych regulacji należy uznać, że pracownicy nie zachowują prawa do wynagrodzenia za okres prywatnych wyjść z pracy. W praktyce pracodawca w ramach upoważnienia zawartego w art. 94 pkt 2 K.p. może jednak zobowiązać pracownika do tzw. odpracowania zwolnienia od pracy, czyli przepracowania analogicznej ilości godzin (minut) jaka wynikła z omawianej nieobecności. Pozwoli to na zachowanie przez pracownika prawa do pełnego wynagrodzenia za dany miesiąc. Taka praca nie skutkuje wystąpieniem godzin nadliczbowych, nawet gdy narusza normę lub wymiar, musi jednak nastąpić w formalnie przypisanym trybie.

Ważne: Nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych czas odpracowania zwolnienia od pracy, udzielonego pracownikowi, na jego pisemny wniosek, w celu załatwienia spraw osobistych.

Odpracowanie zwolnienia od pracy nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku dobowego i tygodniowego (art. 151 § 2¹ K.p.).

Odpracowanie wyjścia w innym dniu prowadzi zazwyczaj do naruszenia normy/wymiaru dobowego, co nie zawsze jest dozwolone w odniesieniu do osób niepełnosprawnych. Czas pracy tych osób uregulowany został art. 15 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 z późn. zm.), dalej ustawy o rehabilitacji. Zgodnie z powołanym przepisem nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo, a w przypadku osoby zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności - 7 godzin na dobę i 35 godzin na tydzień. Ponadto osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Zakaz nie obowiązuje osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz gdy, na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę. Zdaniem redakcji w pozostałych przypadkach zabroniona jest praca ponad normę. Cytowany wyżej przepis art. 151 § 2¹ K.p. uchyla co prawda kwalifikację czasu odpracowania jako godzin nadliczbowych, nie zmienia jednak istoty tej pracy. W zależności od organizacji czasu pracy niepełnosprawny może zatem nie mieć możliwości odpracowania wyjścia prywatnego.

Przykład

Pracodawca zatrudnia kilka osób niepełnosprawnych, w tym przy pilnowaniu - w podstawowym wariancie systemu równoważnego oraz przy pracy biurowej - w systemie podstawowym. Żaden z pracowników nie przedłożył zaświadczenia odpowiedniego lekarza o niestosowaniu wobec niego art. 15 ustawy o rehabilitacji.

W tej sytuacji bez przeszkód mogą odpracowywać ewentualne wyjścia prywatne tylko pracownicy zatrudnieni przy pilnowaniu, a pracownicy biurowi - wówczas, gdy są zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy i w dniach, w których zaplanowano mniejszą liczbę godzin pracy niż wynosi norma, a przy pełnym wymiarze - jedynie w dniu, w którym miało miejsce wyjście.