Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 17 (611) z dnia 1.09.2024

Skutki zaniżenia wysokości dodatku nocnego z powodu zapisów regulaminowych

1) Zgodnie z regulaminem wynagradzania, dodatek nocny nalicza się w wysokości 20% zasadniczej stawki godzinowej. Pracodawca wypłaca go 10. dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni. Pracownik - wynagradzany w drugiej połowie 2023 r. stawką 22,50 zł za 1 godzinę pracy - pracował w porze nocnej w grudniu 2023 r. Jak należało wówczas obliczyć wysokość dodatku nocnego?

Według art. 151⁸ § 1 K.p. dodatek za każdą godzinę pracy w porze nocnej (obejmuje 8 godzin między 21⁰⁰ a 7⁰⁰), dalej dodatek nocny, wynosi 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Pracodawca może jednak ustalić w przepisach wewnątrzzakładowych (np. w regulaminie wynagradzania) inny sposób obliczania tego dodatku, z tym że jego wysokość nie może być niższa od ustawowej. Przepis art. 9 § 2 K.p. nie pozwala na mniej korzystne postanowienia regulaminowe niż przepisy Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych. Postanowienia, które naruszają tę zasadę są z mocy prawa nieważne, a w ich miejsce stosuje się przepisy powszechne (art. 58 § 1 K.c. w zw. z art. 300 K.p.).

W okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosiło 3.600 zł przy zatrudnieniu na cały etat. Zatem wysokość ustawowa dodatku nocnego w grudniu 2023 r. wynosiła 4,74 zł (3.600 zł : 152 godz. = 23,68 zł; 23,68 zł x 20% = 4,74 zł) za 1 godzinę pracy w porze nocnej. W tym samym miesiącu stawka dodatku nocnego pracownika z pytania, obliczona w trybie postanowienia regulaminowego, była niższa od ustawowej, gdyż osiągnęła poziom 4,50 zł (22,50 zł x 20%). W konsekwencji w jej miejsce Czytelnik powinien był zastosować stawkę ustawową. Nie musi brać pod uwagę wzrostu minimum ustawowego od 1 stycznia 2024 r. do kwoty 4.242 zł. Wypłata dodatku nocnego za grudzień 2023 r. w styczniu 2024 r. nie wpływa bowiem na podstawę jego obliczenia.

Przyjmujemy, że pracownik z pytania w grudniu 2023 r. przepracował w porze nocnej 12 godzin. W takim razie 10 stycznia 2024 r. powinien był otrzymać dodatki nocne w wysokości 56,88 zł (12 godz. x 4,74 zł).

Zwracamy uwagę! Bezpodstawne obniżenie wynagrodzenia (u Czytelnika dodatku nocnego) stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika, zagrożone karą grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł (art. 282 § 1 pkt 1 K.p.).

2) Pracownik zatrudniony u pracodawcy, o którym mowa w pytaniu 1, w 2024 r. jest wynagradzany stawką 24,80 zł za 1 godzinę pracy. W styczniu, lutym i marcu 2024 r. pracował w porze nocnej. W maju br. skorzystał z dwóch dni urlopu wypoczynkowego. Jak należało obliczyć dodatek nocny i czy podlega on uwzględnieniu w wynagrodzeniu urlopowym?

Dodatek nocny jest miesięcznym składnikiem zmiennym w rozumieniu § 8 rozporządzenia urlopowego. Do podstawy wynagrodzenia urlopowego przyjmuje się go zatem w łącznej wysokości wypłaconej w ciągu 3 (do 12 - przy znacznych wahaniach wysokości) miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. Czytelnik powinien był przyjąć do podstawy wynagrodzenia urlopowego sumę dodatków wypłaconych w: kwietniu (za marzec), marcu (za luty) i lutym (za styczeń).

Stawka dodatku nocnego dla pracownika z pytania, obliczona zgodnie z postanowieniami regulaminowymi, w okresie styczeń-marzec wyniosła 4,96 zł/godz. (24,80 zł x 20%). Natomiast ustawowa wysokość dodatku w tych miesiącach to 5,05 zł/godz. (4.242 zł : 168 godz. = 25,25 zł; 25,25 zł x 20% = 5,05 zł). W każdym z tych miesięcy nominalna liczba godzin pracy wynosiła 168 godzin, a w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca br. płaca minimalna wynosiła 4.242 zł przy pełnym etacie. Występuje tu zatem taka sama sytuacja, jak w pytaniu 1, gdzie stawka regulaminowa dodatku nocnego za 1 godzinę jest niższa od ustawowej: 4,96 zł < 5,05 zł. Oznacza to, że za styczeń, luty i marzec Czytelnik powinien był obliczyć dodatek według stawki ustawowej, a sumę wypłaconych kwot przyjąć do podstawy wynagrodzenia urlopowego.

Przyjmujemy, że pracownik z pytania przepracował w porze nocnej po 24 godziny w styczniu, lutym i marcu 2024 r. Dodatek nocny wyniósł 121,20 zł (24 godz. x 5,05 zł) za pracę w nocy w każdym z tych miesięcy. W okresie luty - kwiecień 2024 r. pracodawca łącznie wypłacił pracownikowi z tego tytułu 363,60 zł (121,20 zł + 121,20 zł + 121,20 zł). Taką też kwotę powinien był przyjąć do podstawy wynagrodzenia za 2 dni urlopu przypadającego w maju br.

W stanie faktycznym przedstawionym w pytaniu rekomendujemy, aby Czytelnik zmienił obecne postanowienie regulaminowe o sposobie obliczania dodatku nocnego w taki sposób, aby stawka tego dodatku była wyższa od ustawowej, chyba że przypadki pracowników z pytania 1 i 2 są wyjątkami. Ponadto sugerujemy rewizję dokonanych wypłat i wyrównanie w wysokości różnicy między kwotami wypłaconymi a wynikającymi z ustawowego dodatku nocnego. Kwestia odsetek (ustawowych, jeżeli strony nie umówią się na inną wysokość) od wyrównania zależy od tego, czy pracownicy z pytania 1 i 2, zawnioskują o nie (art. 481 § 1 K.c. w zw. z art. 300 K.p.).