Gazeta Podatkowa nr 45 (1399) z dnia 5.06.2017

Wysokość i zasady naliczania odprawy pośmiertnej

Odprawa pośmiertna jest świadczeniem pieniężnym należnym rodzinie zmarłego pracownika. Ma ona na celu przyjście z pomocą finansową rodzinie pracownika w trudnym dla niej okresie po jego śmierci. Odprawa pośmiertna przysługuje rodzinie zmarłego od pracodawcy, jednak niekiedy może on się zwolnić z tego obowiązku.

Uprawnieni do odprawy

W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna (art. 93 § 1 K.p.).

Odprawa pośmiertna przysługuje:

• bezwarunkowo małżonkowi,
   
• innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Świadczenie to dzieli się w równych częściach pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny. Natomiast jeżeli po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, przysługuje mu odprawa w wysokości połowy odpowiedniej kwoty (art. 93 § 6 K.p.).

Odprawa pośmiertna nie przysługuje członkom rodziny, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową członkom rodziny zmarłego jest nie niższe niż odprawa przysługująca zgodnie z przepisami Kodeksu pracy. Gdyby jednak odszkodowanie było niższe od tej odprawy, uprawnionym członkom rodziny pracodawca jest obowiązany wypłacić różnicę między tymi świadczeniami.

W kwestii zwolnienia się pracodawcy z wypłaty odprawy pośmiertnej wypowiedziało się Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w piśmie nr SPS-023-21116/11 z dnia 11 marca 2011 r., będącego odpowiedzią na interpelację poselską. MPiPS uznało w nim, że możliwość zwolnienia się pracodawcy z obowiązku wypłaty odprawy pośmiertnej zachodzi, gdy pracodawca zawarł z zakładem ubezpieczeń umowę, na mocy której ubezpieczył pracownika na życie i z tego tytułu z własnych środków opłaca stosowne składki, skutkiem czego w razie śmierci pracownika osoby uprawnione otrzymają odszkodowanie nie niższe od kwoty odprawy odpowiadającej okresowi zatrudnienia zmarłego pracownika.

Wysokość odprawy pośmiertnej

Wysokość odprawy pośmiertnej jest uzależniona od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:

• jednomiesięczne wynagrodzenie - gdy pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
   
• trzymiesięczne wynagrodzenie - jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
   
• sześciomiesięczne wynagrodzenie - gdy pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat (art. 93 § 2 K.p.).

Przy czym do stażu zakładowego wlicza się pracownikowi okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach określonych w art. 23¹ K.p., a także w innych przypadkach, gdy z mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego tego pracownika.

Obliczanie odprawy pośmiertnej

Odprawę pośmiertną oblicza się stosując zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Tak stanowi § 2 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy... (Dz. U. z 1996 r. nr 62, poz. 289 ze zm.). Natomiast metodykę ustalania ekwiwalentu za urlop reguluje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad... (Dz. U. z 1997 r. nr 2, poz. 14 ze zm.).

Stanowi ono, że do podstawy ekwiwalentu (tu odprawy) przyjmuje się wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy, z wyłączeniem wskazanych w § 6 powołanego rozporządzenia. Przy czym stałe miesięczne składniki uwzględnia się przy ustalaniu odprawy w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do odprawy. Z kolei składniki przysługujące za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, z wyjątkiem stałych miesięcznych, przyjmuje się w przeciętnej wysokości wypłaconej w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy. Natomiast składniki za okresy dłuższe niż 1 miesiąc uwzględnia się w średniej wysokości wypłaconej w okresie 12 miesięcy (§ 17 powołanego rozporządzenia).

Jeżeli pracownik nie przepracował pełnego okresu w przyjmowanych 3 miesiącach, wynagrodzenie zmienne miesięczne faktycznie wypłacone mu w tym okresie dzieli się przez liczbę dni pracy, za które przysługiwało to wynagrodzenie, a otrzymany wynik mnoży się przez liczbę dni, jakie pracownik przepracowałby w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (tzw. dopełnienie).

Zasady obliczania ekwiwalentu za urlop przewidują dokonywanie dalszych przeliczeń, w tym m.in. dzielenie przez współczynnik urlopowy. Jednak przy obliczaniu omawianej odprawy poprzestaje się na ustaleniu miesięcznego wynagrodzenia, gdyż odprawa stanowi jego równowartość bądź wielokrotność (por. uchwałę SN z dnia 9 maja 2000 r., sygn. akt III ZP 12/00).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.)