Odprawa emerytalna dla pracownika-rencisty

Czy przechodzący na emeryturę pracujący rencista musi złożyć pracodawcy pisemny wniosek o wypłatę odprawy emerytalnej, czy też należy się ona z urzędu? Czy pracodawca może zażądać zaświadczenia od poprzedniego pracodawcy, że pracownik nie otrzymał u niego takiej odprawy? Czy pracodawca musi wypłacić wyrównanie, tj. różnicę pomiędzy aktualną odprawą emerytalną a rentową uzyskaną wcześniej przez pracownika?

Zgodnie z art. 92¹ K.p. pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Aby pracownik mógł nabyć prawo do tego świadczenia, muszą być spełnione (łącznie) następujące warunki:

w chwili ustania stosunku pracy pracownik musi spełniać warunki uprawniające go do renty lub emerytury (m.in. mieć wymagany wiek); przy czym samo ustalenie prawa do tych świadczeń w drodze odpowiedniej decyzji ZUS, może nastąpić już po ustaniu stosunku pracy,
musi dojść do ustania stosunku pracy,
musi dojść do faktycznego przejścia na emeryturę lub rentę (czyli do zmiany statusu pracownika lub pracownika-emeryta na status wyłącznie emeryta),
musi zachodzić związek pomiędzy ustaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę lub rentę.

Jeśli zachodzą wymienione przesłanki, pracodawca ma obowiązek wypłaty odprawy bez względu na to czy pracownik się o nią upomniał, czy też nie. Co do zasady, pracownik nie ma bowiem obowiązku składać wniosku o taką odprawę. Z tym, że pracodawca musi posiadać informację o spełnieniu przez pracownika wszystkich wymienionych wyżej warunków, a zwłaszcza, że rozwiązanie stosunku pracy ma związek z przejściem na emeryturę. Tak więc w interesie pracownika odchodzącego na emeryturę jest poinformowanie pracodawcy o tym fakcie (wystarczające będzie podanie tej informacji np. w składanym pracodawcy wypowiedzeniu) tak, aby ten mógł wypłacić mu odprawę emerytalną. Oczywiście, jeśli pracownik ma do niej prawo.

Zwracamy uwagę! Przy ustalaniu terminu wypłaty odprawy emerytalno-rentowej należy pamiętać o tym, że prawo pracownika do odprawy emerytalnej jest uzależnione od zaistnienia określonego zdarzenia prawnego, a nie od uzyskania o nim wiedzy przez dłużnika (tu pracodawcę). Tak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z 2 października 1990 r. (sygn. akt I PR 284/90) zgodnie, z którym: "(...) Z chwilą przejścia na emeryturę były pracownik może żądać wykonania na jego rzecz świadczenia (o ile spełnia jego pozostałe przesłanki) niezależnie od tego czy zakład pracy wie o przejściu na emeryturę. Tym bardziej dotyczy to, więc sytuacji, gdy wie o takim przejściu a jedynie wymaga oficjalnego potwierdzenia, tego zdarzenia. »Przejście na emeryturę« następuje z reguły jednocześnie z rozwiązaniem stosunku pracy. Jeżeli tak jest, to data rozwiązania stosunku pracy jest jednocześnie terminem wymagalności świadczenia o wypłatę odprawy emerytalnej. Tym samym zakład pracy, który nie spełnia w tym terminie takiego świadczenia popada w opóźnienie. (...) popadnięcie w opóźnienie jest niezależne od zawinienia czy złej woli dłużnika. Dłużnik pozostający w opóźnieniu jest zobowiązany do zapłaty odsetek (art. 481 § 1 K.c.) bez względu na to czy opóźnienie jest spowodowane okolicznościami, za które ponosi odpowiedzialność. (...)".

Odchodzący na emeryturę pracujący rencista nawet, jeśli poinformuje o przejściu na to świadczenie i jego odejście z pracy będzie związane z tym faktem, nie zawsze otrzyma odprawę. Zgodnie bowiem z uchwałą Sądu Najwyższego z 18 marca 2010 r. (sygn. akt II PZP 1/10, OSNP 2010/17-18/208): "Otrzymanie przez pracownika odprawy z tytułu przejścia na rentę z powodu niezdolności do pracy wyklucza nabycie przez tego pracownika prawa do kolejnej odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub prawa do odprawy uzupełniającej, stanowiącej różnicę wysokości odprawy emerytalnej i wysokości otrzymanej odprawy rentowej (art. 92¹ § 2 K.p.).". Oznacza to, że tego typu odprawę uzyskać można tylko jeden raz w życiu.

Ważne: Jeśli rencista, który otrzymał odprawę przy przejściu na rentę, podejmie ponownie pracę, w chwili przejścia na emeryturę nie uzyska prawa do niej po raz drugi; nie przysługuje mu także wypłata różnicy pomiędzy aktualną odprawą emerytalną a otrzymaną wcześniej odprawą rentową.

Fakt wypłaty odprawy w związku z jego przejściem na rentę powinien wynikać z przedstawionych obecnemu pracodawcy świadectw pracy. Informacja o wypłaceniu odprawy emerytalno-rentowej powinna być odnotowana w tym dokumencie. Zgodnie bowiem z zamieszczonym w załączniku do rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2016 r. w sprawie świadectwa pracy (Dz. U. poz. 2292 ze zm.) sposobem wypełniania omawianego dokumentu - w ust. 6 pkt 12 świadectwa, pracodawca podaje informacje o wykorzystaniu przez pracownika dodatkowego urlopu albo innych uprawnień i świadczeń tylko w zakresie mającym wpływ na uprawnienia pracownicze u kolejnego pracodawcy, wynikające z przepisów prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 K.p. Wypłacona odprawa jest takim świadczeniem, gdyż prawo do niej wynika z Kodeksu pracy i ma ona charakter jednorazowy. Uznać zatem należy, że informacja o jej wypłacie jest informacją istotną dla kolejnego pracodawcy danego pracownika.

Zwracamy uwagę! W poprzednio obowiązującym stanie prawnym informacje o wypłacie odprawy emerytalnej lub rentowej ujmowane były w ust. 4 pkt 9 świadectwa pracy.

W praktyce pracodawcy zatrudniający emerytów lub rencistów, gdy w ich świadectwach pracy nie ma zapisu o wypłacie odprawy, zwracają się do zatrudnionych o złożenie oświadczenia czy odprawa emerytalna lub rentowa była im wcześniej wypłacona. W ten sposób pracodawca zabezpiecza swoje interesy, bowiem poprzedni pracodawca mógł wypłacić należną odprawę później, tak że w pierwotnie wydanym świadectwie nie ma informacji o jej wypłacie. Chodzi tu o sytuację, gdy pracownik otrzymał rentę po pewnym czasie od rozwiązania umowy.