Rodzaje systemów wynagradzania

Wynagrodzenie za pracę to świadczenie obowiązkowe o charakterze przysparzająco-majątkowym, ustalane odpowiednio do rodzaju, ilości i jakości pracy, wypłacane okresowo w zamian za wykonaną przez pracownika pracę w ramach wiążącego go z pracodawcą stosunku pracy (por. uchwała 7 sędziów SN z 30 grudnia 1986 r., sygn. akt III PZP 42/86, OSNC 1987/8/106). Składa się z obowiązkowych stawek wynagrodzenia za pracę określonego rodzaju lub na określonym stanowisku oraz innych składników płacowych (np. dodatków: stażowego, motywacyjnego lub frekwencyjnego, premii, nagród czy prowizji), jeśli są przewidziane u pracodawcy (art. 78 K.p.). Te, do których pracownik jest uprawniony muszą być wymienione w umowie o pracę (art. 29 § 1 pkt 3 K.p.). Ich suma stanowi konkretną przysługującą pracownikowi kwotę wynagrodzenia za pracę, która nie może być niższa niż minimum ustawowe (w 2021 r. nie niższa niż 2.800 zł przy pełnym etacie).

Sposób ustalania wynagrodzenia za pracę określa się mianem systemu wynagradzania. Te najczęściej stosowane to system: czasowy, wynikowy i mieszany (por. tabela). Pracodawca może zastosować jeden z nich wobec wszystkich pracowników albo jednocześnie używać kilku adekwatnie do rodzaju świadczonej przez nich pracy lub zajmowanych stanowisk pracy.

Przykład

Pracodawca zatrudnia trzy kategorie pracowników: administracyjno-biurowi, produkcyjni oraz sprzedażowi. Każda z nich jest wynagradzana w innym systemie. Pracownicy administracyjno-biurowi są objęci systemem czasowym, który gwarantuje im stałe stawki miesięczne przy pełnym etacie w widełkach od 2.800 zł do 10.000 zł, w zależności od zajmowanego stanowiska pracy. Pracownicy zatrudnieni przy produkcji podlegają czasowo-akordowemu systemowi, który przewiduje wynagrodzenie zasadnicze w przedziale od 2.000 zł do 2.500 zł dla całego etatu oraz stawkę akordową od 5 zł do 10 zł za jednostkę produktu, która wynika ze stawki za wykonanie normy ilościowej. Z kolei przedstawiciele handlowi są wynagradzani w systemie czasowo-prowizyjnym, który zapewnia wynagrodzenie zasadnicze od 2.200 zł do 2.800 zł dla całego etatu oraz prowizję w wysokości 3% od sprzedaży w danym miesiącu oraz dodatkowo 1% od wartości przekraczającej plan sprzedażowy.

Najczęściej stosowane systemy wynagradzania

Rodzaj systemu

Podkategorie systemu

Sposób ustalania wynagrodzenia w miesięcznym
okresie rozliczeń płacowych

czasowy

miesięczny

stała stawka miesięczna przysługująca za przepracowane dni robocze

godzinowy

iloczyn stawki godzinowej oraz liczby godzin przepracowanych

wynikowy

prowizyjny

iloczyn podstawy wynagrodzenia prowizyjnego oraz stawki procentowej

akordowy

iloczyn stawki akordowej oraz liczby wykonanych produktów/operacji (akord prosty)

suma iloczynów:

-	stawki akordowej oraz liczby wykonanych produktów/operacji według normy pracy,
-	podwyższonej lub obniżonej stawki akordowej za produkty/operacje wykonane powyżej/poniżej normy pracy (akord progresywny/degresywny)

stawka ustalona z góry za realizację wszystkich prac (akord zryczałtowany)

suma:

-	iloczynu stawki akordowej oraz liczby wykonanych produktów/operacji według normy pracy,
-	dodatkowej premii przyznawanej po przekroczeniu lub osiągnięciu normy pracy (akord z premią)

mieszany

czasowo-premiowy

suma miesięcznego lub godzinowego wynagrodzenia zasadniczego i premii

czasowo-prowizyjny

suma miesięcznego lub godzinowego wynagrodzenia zasadniczego i prowizji

akordowo-premiowy

suma wynagrodzenia akordowego i premii

prowizyjno-premiowy

suma wynagrodzenia prowizyjnego i premii