Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 2 (865) z dnia 10.01.2015

Ustalanie odszkodowania dla pracownika w razie niewypłacenia składników zmiennych

Pracownik pełnoetatowy rozwiązał bez wypowiedzenia stosunek pracy z winy pracodawcy z powodu niewypłacania od kilku miesięcy wynagrodzenia. Na wynagrodzenie pracownika składało się stałe miesięczne wynagrodzenie zasadnicze oraz zmienne miesięczne premie regulaminowe. Był on zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony (od 5 lat). Zwrócił się do pracodawcy z pismem o wypłatę odszkodowania. Czy przy obliczaniu odszkodowania należy wliczyć składniki zmienne, chociaż faktycznie nie zostały one wypłacone?

Pracownikowi, który natychmiastowo rozwiązał umowę o pracę na podstawie art. 55 § 1¹ K.p., przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Natomiast w przypadku umowy zawartej na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy - odszkodowanie to równe jest wynagrodzeniu za okres 2 tygodni. Pracownika zatrudnionego na czas nieokreślony co najmniej 3 lata obowiązuje 3-miesięczny okres wypowiedzenia. Zatem odszkodowanie dla takiej osoby za "dyscyplinarkę" dla pracodawcy równe jest wynagrodzeniu za okres trzech miesięcy.

Zasady ustalania odszkodowania dla pracownika, który rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia przez pracodawcę jego podstawowych obowiązków, zostały określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. nr 62, poz. 289 ze zm.). W myśl § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, w celu obliczenia wymienionego odszkodowania stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. I tak, składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości uwzględnia się w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do tego odszkodowania. Natomiast składniki przysługujące za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, wypłacone w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu, przyjmuje się w średniej wysokości z tego okresu. Tak stanowi § 16 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. nr 2, poz. 14 ze zm.).

W praktyce zdarzają się sytuacje, że pracodawca nie wypłaca całego wynagrodzenia lub jego części, np. miesięcznej premii regulaminowej. W razie, gdy takie naruszenie obowiązków ma charakter ciężki, pozwala to pracownikowi na rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracodawcy. Problematyczne staje się wówczas uwzględnienie w odszkodowaniu za rozwiązanie umowy o pracę składników zmiennych, bowiem nie zostały one pracownikowi faktycznie wypłacone.

W kwestii tej odmienne stanowiska prezentują GIP i MPiPS. Departament Prawa Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w stanowisku z dnia 15 czerwca 2010 r. w sprawie obliczania odszkodowania z art. 55 § 1¹ K.p. stwierdził, że w razie niewypłacania zmiennych składników wynagrodzenia w okresie, z którego są one uwzględniane przy ustalaniu tego odszkodowania, powinny być przyjmowane w wysokości należnej za ten okres, czyli w której powinny być wypłacone. Zdaniem Ministerstwa, pracodawca ma bowiem możliwość ustalenia wysokości tego zmiennego składnika wynagrodzenia, choć go nie wypłacił.

Inaczej uważa Główny Inspektorat Pracy, który w stanowisku z dnia 15 września 2010 r. w sprawie obliczania odszkodowania z art. 55 § 1¹ K.p. w razie niewypłacania składników zmiennych (znak pisma: GPP-364-4560-47-1/10/PE/RP) uznał, że zmienne składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, wypłacone w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu, uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu w średniej wysokości z tego okresu. Oznacza to, że jeżeli w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odszkodowania pracownikowi nie wypłacano premii, odszkodowanie należy obliczyć tylko na podstawie stałego miesięcznego wynagrodzenia. Nie ma bowiem podstaw prawnych do uwzględnienia w takim przypadku niewypłaconych zmiennych składników wynagrodzenia, których pracownik może dochodzić na drodze sądowej, razem z wyrównaniem kwoty wypłaconego odszkodowania.