Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 6 (456) z dnia 10.03.2018

Zakładowe zasady odpracowywania prywatnych wyjść z pracy

Czy pracodawca może zawrzeć w regulaminie pracy postanowienie, iż wyjścia prywatne w pierwszej kolejności są rekompensowane nadgodzinami, a dopiero gdy takich nie ma, pracownik sporządza pisemny wniosek, co pozwala na ich odpracowanie?

Nie, taki zapis pozbawiałby pracownika wyboru rekompensaty pracy nadliczbowej, co pozostawałoby w sprzeczności z zasadą niepogarszania jego sytuacji względem tej jaką dają mu przepisy kodeksowe.

Za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi przysługuje normalne wynagrodzenie i dodatek. W miejsce dodatku, na pisemny wniosek pracownika, pracodawca może mu udzielić w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy (art. 151² § 1 K.p.). Milczenie pracownika w tej sprawie oznacza, że wybrał rekompensatę pieniężną, z tym że pracodawca ma prawo to zmienić podejmując decyzję, iż udzieli mu czasu wolnego z własnej inicjatywy. Może to jednak być kosztowne, gdyż w tym trybie czasu wolnego udziela się w wymiarze wyższym i dodatkowo z gwarancją pełnego wynagrodzenia za miesiąc, w którym ma ono miejsce.

Udzielenie czasu wolnego w tym trybie nie może spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy (art. 151² § 2 K.p.).

Pracownik jest objęty organizacją podstawową w 3-miesięczym okresie rozliczeniowym pokrywającym się z kwartałami kalendarzowymi i wynagradzany stawką 20 zł/godz. W lutym br. przepracował 2 godziny nadliczbowe z przekroczenia dobowego w porze dziennej, za co otrzymał w tym miesiącu 40 zł (2 godz. x 20 zł) tytułem normalnego wynagrodzenia. Ponadto w zależności od wyboru, w przypadku:

• odbioru czasu wolnego na wniosek pracownika:
   
• w lutym - dwie wolne godziny oraz wynagrodzenie za przepracowane godziny rozkładowe w wysokości 3.160 zł (160 godz. - 2 odebrane godz. = 158 godz.; 158 godz. x 20 zł = 3.160 zł), 
   
• w innym miesiącu - za luty wynagrodzenie w wysokości 3.200 zł (160 godz. x 20 zł), a w miesiącu odbioru dwóch wolnych godzin wynagrodzenie według czasu efektywnie przepracowanego (odpowiednio niższe), lub
   
• wypłaty dodatków (co powinno nastąpić w lutym) kwotę 20 zł (20 zł x 50% x 2 godz.), lub
   
• odbioru czasu wolnego udzielonego przez pracodawcę:
   
• w lutym - trzy godziny wolne oraz wynagrodzenie za pełny wymiar (3.200 zł),
   
• w innym miesiącu - za luty wynagrodzenie w kwocie 3.200 zł, natomiast w miesiącu odbioru 3 godziny wolne oraz wynagrodzenie za pełny wymiar.

Zapis regulaminowy zaproponowany w pytaniu pozbawiałby pracownika przedstawionych w przykładzie możliwości, z których niektóre są dla niego korzystne. Stosownie zaś do art. 9 K.p., postanowienia wewnątrzzakładowe nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż przepisy Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych. Co prawda, zgodę na wyjścia prywatne wydaje pracodawca i można sobie wyobrazić sytuację, w której konsekwentnie jej odmawia, gdy pracownik nie wykorzystuje w tych okolicznościach wolnego za nadgodziny. Powinien jednak pamiętać, że:

• zapis regulaminowy w tej sprawie byłby za daleko idący,
   
• uporczywym odmowom można zarzucić naruszenie art. 8 K.p., zgodnie z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego; takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Zwracamy uwagę! Kwestie wyjść prywatnych reguluje art. 151 § 2¹ K.p. Nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych czas odpracowania zwolnienia od pracy, udzielonego pracownikowi, na jego pisemny wniosek, w celu załatwienia spraw osobistych. Odpracowanie zwolnienia od pracy nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynków dobowego i tygodniowego. Z zasad tych wyłania się jeszcze jeden wniosek, a mianowicie odpracowanie nie wymaga zaistnienia jednej z okoliczności z art. 151 § 1 K.p. Może mieć ono miejsce bez względu na to czy występują potrzeby pracodawcy. Uzasadnionym jest jedynie - z uwagi na organizację i proces pracy - żądanie każdorazowego uzgadniania terminu odpracowania.