Podwyżka wynagrodzenia z mocą wsteczną także dla byłego pracownika

Pracodawca przyznał ogólnozakładowe podwyżki z wyrównaniem za 3 miesiące wstecz. W tym okresie doszło do rozwiązania umów o pracę z kilkoma pracownikami. Czy tym pracownikom także należy się podwyżka? Jeżeli tak, to w jaki sposób uzyskać od nich zgodę na zmianę warunków wynagrodzenia?

Warunki wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą ustalają układy zbiorowe pracy. Tak stanowi art. 77¹ K.p. Przepis ten dopuszcza wyjątki. Pracodawca, który nie jest objęty zakładowym układem zbiorowym ani ponadzakładowym układem zbiorowym reguły wynagradzania określa, w zależności od ilości zatrudnionych, w regulaminie wynagradzania:

obligatoryjnie, jeżeli zatrudnia co najmniej 50 pracowników lub gdy zakładowa organizacja związkowa wystąpi z wnioskiem o jego ustalenie, a ilość zatrudnionych znajduje się w przedziale od 20 do 50,
fakultatywnie, gdy zatrudnianych jest mniej niż 50 osób.

Regulamin wynagradzania jest ustalany przez pracodawcę, ale jeżeli działa u niego organizacja związkowa, to ma obowiązek z nią go uzgodnić (art. 77² § 4 K.p.). Regulamin wynagradzania wydany przez pracodawcę bez wymaganego uzgodnienia z zakładową organizacją związkową nie ma mocy wiążącej i nie może wejść w życie. Taką interpretację powołanej normy przedstawił Sąd Najwyższy w wyroku z 19 stycznia 2012 r. (sygn. akt I PK 83/11).

Pracodawca może przyznać pracownikom podwyżkę z datą wsteczną. Kwestią drugorzędną jest data podjęcia przez zatrudniającego w tym zakresie stosownej decyzji czy data wydania aktu prawnego przyznającego pracownikom prawo do wyższego wynagrodzenia. Istotna jest treść tego aktu, w którym wskazuje się termin wejścia w życie stosownych zmian. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z 27 lipca 1989 r. (sygn. akt III PZP 33/89, OSNC 1990/7-8/94). W konsekwencji, pomimo że oświadczenie o zmianach zostało złożone w dacie późniejszej, to stan prawny zmienił się z dniem, od którego pracodawca przyznał pracownikom podwyżkę. Jest to istotne z punktu widzenia osób, które w chwili stanowienia nowych zasad wynagradzania nie są już zatrudnione, ale były w stosunku pracy w okresie, co do którego zastosowano podwyżkę. Ci pracownicy również powinni otrzymać wyrównanie, bowiem ich pominięcie przy przyznawaniu świadczenia, będącego składnikiem wynagrodzenia za pracę w okresie, w którym byli zatrudnieni, narusza zasady wynagradzania za pracę wykonaną (art. 80 K.p.), wynagradzania według ilości i jakości pracy (art. 78 K.p.) i równego traktowania pracowników (art. 11²K.p.).

Przykład

W związku z dużą rotacją na stanowiskach i problemami ze znalezieniem nowych pracowników, pracodawca 16 listopada br. przyznał pracownikom podwyżkę, z wyrównaniem od 1 sierpnia br. Wypłata wyrównania nastąpi 5 grudnia br. wraz z wynagrodzeniem za listopad br. Pracownik, który rozstał się z pracodawcą ostatniego dnia września br., za porozumieniem stron, powinien otrzymać wyrównanie, pomimo że obecnie nie jest już pracownikiem.

W uzasadnieniu do wyroku z 21 października 2003 r. (sygn. akt I PK 512/02, OSNP 2004/22/380), Sąd Najwyższy zauważył, że stosunek pracy jest stosunkiem zobowiązaniowym, o którego treści decydują obydwie strony, i to nawet wtedy, gdy pracodawca jest w myśl przepisów prawa uprawniony do jednostronnego działania, zmierzającego do zmiany postanowień umowy o pracę. Zasada ta dotyczy także zmian, które wydają się być korzystne dla pracownika, na przykład w razie podwyższenia wynagrodzenia. Teoretycznie każdy zatrudniony powinien być z podwyżki usatysfakcjonowany, jednakże w praktyce może okazać się, że jej wprowadzenie pozbawi pracownika jakiś dodatkowych świadczeń, które są należne w razie nieprzekroczenia ustalonego progu dochodowego. Dlatego także w tym przypadku strony powinny podpisać porozumienie (aneks do umowy), względnie pracodawca powinien wręczyć pracownikowi wypowiedzenie zmieniające (choć to rozwiązanie wydaje się być mało adekwatne do opisywanej sytuacji).

W przypadku osób, które nie są już zatrudnione, ale zgodnie z przytoczonym wcześniej orzecznictwem powinny być objęte podwyżką wynagrodzenia, może pojawić się problem z uzyskaniem zgody, tym bardziej, że podpisanie aneksu do nieistniejącego już stosunku pracy nie jest właściwym rozwiązaniem. W tym względzie pomocne będzie orzeczenie Sądu Najwyższego z 21 października 2003 r. (sygn. akt I PK 512/02, OSNP 2004/22/380), zgodnie z którym zgoda pracownika może zostać wyrażona przez każde zachowanie. Może się to odbyć poprzez złożenie pracodawcy wyraźnego oświadczenia o przyjęciu jego propozycji, ale także w sposób dorozumiany (przez zachowanie się pracownika świadczące o tym, że aprobuje decyzję lub propozycję pracodawcy). Takim byłym pracownikom należy więc wypłacić świadczenie wyrównujące. Jeżeli go nie zwrócą, będzie to oznaczało ich dorozumianą zgodę na jej przyjęcie.