Postanowienia regulaminu pracy dotyczące obowiązku zachowania trzeźwości przez pracowników

Czy w firmie zatrudniającej mniej niż 20 pracowników może obowiązywać regulamin pracy? Jeśli tak, to czy może zawierać postanowienie o konieczności poddania się badaniu trzeźwości?

Firma zatrudniająca do 20 pracowników może posiadać regulamin pracy, zawierający postanowienie dotyczące kontroli przestrzegania przez pracowników obowiązku zachowania trzeźwości w miejscu pracy. W przypadku kontroli realizowanej przez pracodawcę wyłączną dopuszczalną formą weryfikacji trzeźwości jest pomiar zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu. Pracodawca ma prawo w regulaminie pracy wskazać każdą formę kontroli obowiązku zachowania trzeźwości w miejscu pracy.

Regulamin pracy ustala porządek i organizację w procesie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracowników. Zgodnie z art. 104 § 2 K.p. regulaminu pracy nie wprowadza się, jeżeli w zakresie przewidzianym powyżej obowiązują postanowienia układu zbiorowego pracy lub gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników. W praktyce może pojawić się problem jak należy rozumieć zwrot "regulaminu pracy nie wprowadza się". Czy cytowany zwrot oznacza kategoryczny zakaz tworzenia regulaminu pracy u pracodawcy zatrudniającego mniej niż 20 pracowników, czy może "nie wprowadza się" to brak obowiązku wprowadzania regulaminu? Rozstrzygając zapis ustawowy należy przyjąć, że nie zawiera on zakazu tworzenia regulaminu pracy u pracodawcy, który nie spełnia wymogów w zakresie stanu zatrudnienia. Wynika to z faktu, iż przepisy nie przewidują utraty mocy obowiązującej regulaminu w sytuacji, gdy u pracodawcy zmniejsza się zatrudnienie poniżej limitu. Jeżeli więc u pracodawcy, u którego stan zatrudnienia zmniejszył się, regulamin obowiązuje nadal, to nie ma racjonalnych przesłanek aby uznać, że pracodawca zatrudniający mniej niż 20 pracowników ma zakaz wprowadzania regulaminu pracy.

Ważne: Pracodawca zatrudniający mniej niż 20 pracowników może wprowadzić regulamin pracy na zasadzie dobrowolności.

Treścią regulaminu pracy powinny być postanowienia dotyczące szeroko rozumianej organizacji pracy, do której zaliczają się również kwestie związane z kontrolą jaką pracodawca może sprawować nad pracownikami. Przy czym potencjalnie formy kontroli pracowników powinny być podane do ich wiadomości - dotyczy to również kontroli obowiązku zachowania trzeźwości w miejscu pracy.

Zagadnienia związane z kontrolą trzeźwości pracowników regulują:

ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2012 r. poz. 1356 z późn. zm.),
rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 6 maja 1983 r. w sprawie warunków oraz sposobu dokonywania badań na zawartość alkoholu w organizmie (Dz. U. nr 25, poz. 117).

Badanie trzeźwości pracowników może zostać przeprowadzone na trzy niezależne sposoby: badanie przy pomocy probierza trzeźwości (alkomatu), badanie krwi, badanie moczu. Wskazana wyżej kolejność przeprowadzenia badań nie jest przypadkowa. Badanie zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu przy pomocy probierza trzeźwości (alkomatu) powinno być przeprowadzane jako pierwsze.

Co do zasady właściwym do przeprowadzenia badania jest uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego. Badanie wydychanego powietrza może być przeprowadzone również przez kierownika zakładu pracy lub osoby przez niego upoważnione. Badanie zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu, przeprowadzane jest za zgodą pracownika przy pomocy probierza trzeźwości zwanego popularnie alkomatem. Drugim rodzajem badania uregulowanym w rozporządzeniu jest badanie krwi, polegające na przeprowadzeniu jej analizy pod kątem zawartości alkoholu. Właściwy do pobrania jest pracownik służby zdrowia. Trzeci rodzaj badania jest w praktyce rzadko stosowany.

Na temat postępowania pracodawcy w razie naruszenia przez pracownika obowiązku trzeźwości pisaliśmy w UiPP nr 2/2014, str. 55-57.

Pracodawca zamierzający uregulować zasady kontroli trzeźwości na szczeblu zakładowym powinien pamiętać, że nie mogą one kolidować z przepisami powszechnie obowiązującymi kształtując prawa pracowników w sposób mniej korzystny. W przypadku takiej kolizji postanowienia regulaminu nie będą miały mocy obowiązującej - w ich miejsce wejdą przepisy powszechnie obowiązujące.

Przykładowy wzór postanowień regulaminu pracy dotyczących kontroli obowiązku zachowania trzeźwości w miejscu pracy prezentujemy poniżej.

(…)

Obowiązek zachowania przez pracownika trzeźwości

§ 22

Pracownicy obowiązani są do przestrzegania obowiązku zachowania trzeźwości w miejscu i czasie pracy.
W sytuacji uzasadnionego podejrzenia, iż pracownik stawił się do pracy po spożyciu alkoholu lub spożywał go w trakcie pracy, pracodawca jest obowiązany odsunąć pracownika od wykonywania obowiązków służbowych.
Pracodawca obowiązany jest poinformować pracownika o powodach odsunięcia go od pracy.
Pracodawca ma prawo przeprowadzić badanie trzeźwości pracownika odsuniętego od świadczenia pracy przy użyciu atestowanego alkomatu za zgodą pracownika.
Na żądanie pracodawcy lub osoby przez niego upoważnionej, jak również na żądanie pracownika, badanie stanu trzeźwości przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego (policja lub straż miejska).
Z przeprowadzonego badania pracodawca sporządza protokół, w którym należy wskazać objawy i okoliczności będące podstawą przeprowadzenia badania.
Koszty związane z badaniami krwi ponosi pracodawca.
W przypadku dodatniego wyniku badania, pracodawca ma prawo obciążyć pracownika kosztami badania.
Pracownikowi, u którego stwierdzono dodatni wynik badania nie przysługuje wynagrodzenie za czas, w którym nie świadczył pracy w związku z odsunięciem i niedopuszczeniem do świadczenia pracy.