Instrukcja z zakresu bhp

1) Czy pracodawca, który posiada szczegółową instrukcję obsługi danego urządzenia lub maszyny, powinien dodatkowo opracować wewnętrzną instrukcję bhp, czy też może odstąpić od tego obowiązku?

W myśl art. 237⁴§ 2 K.p., jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest wydawanie szczegółowych instrukcji i wskazówek dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy. Doprecyzowanie powyższej normy znajduje się w § 41 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.). W myśl powołanego przepisu, pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące:

stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
udzielania pierwszej pomocy.

Powyższe instrukcje powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności, jakie należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników. Instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem niebezpiecznych substancji chemicznych i ich mieszanin powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i ich mieszanin.

Przepisy bhp co do zasady nie regulują jakie konkretnie instrukcje bhp powinny być opracowane i udostępnione pracownikom na poszczególnych stanowiskach pracy. To pracodawca, po analizie m.in. stosowanych procesów technologicznych, wykonywanych prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników, a także ocenie ryzyka zawodowego podczas wykonywania prac na danym stanowisku, w szczególności obsłudze maszyn oraz innych urządzeń technicznych - powinien podjąć decyzję o opracowaniu takich instrukcji. Co ważne, spełnienia obowiązku zapewnienia pracownikom instrukcji bhp nie zastąpi posiadanie przez pracodawcę instrukcji obsługi danej maszyny czy urządzenia, jeżeli dokument ten nie zawiera informacji, o których mowa powyżej.

2) W jaki sposób pracodawca powinien udostępniać pracownikom instrukcje, o których mowa w odpowiedzi na pytanie 1?

Przepisy nie precyzują w jaki sposób i w jakiej postaci pracodawca powinien udostępniać pracownikom instrukcje z zakresu bhp. Może to zatem nastąpić w tradycyjny sposób, tj. poprzez wywieszenie na danym stanowisku pracy (np. przy stanowisku, urządzeniu lub maszynie, której instrukcja dotyczy), czy też udostępnienie w postaci elektronicznej (np. rozesłanie e-mailem lub zamieszczenie w intranecie). Istotnym jest, aby każdy pracownik miał do nich stały dostęp i przestrzegał zawartych w nich postanowień.

Samo umieszczenie instrukcji przy stanowisku pracy nie jest równoznaczne z zapoznaniem się z nimi przez pracowników. Dlatego, pomimo braku formalnej dyspozycji przepisów bhp, warto uzyskiwać od pracowników oświadczenia potwierdzające zapoznanie się z każdą z udostępnionych im instrukcji. Może to mieć szczególnie istotne znaczenie dla celów dowodowych w razie ciężkiego wypadku przy pracy, gdy do zakładu pracy wkroczy np. prokurator.