Zespół cieśni nadgarstka jako choroba zawodowa pracownika administracyjnego

Pracownica zatrudniona na stanowisku sekretarki, do której zadań należy wykonywanie obowiązków przy obsłudze komputera, zaczęła odczuwać uporczywe dolegliwości ręki (uczucie drętwienia/mrowienia/kłucia). Lekarz po wykonaniu badania EMG (elektromiografii) zdiagnozował zespół cieśni nadgarstka. O schorzeniu pracownica poinformowała pracodawcę, twierdząc, iż powstało na skutek czynności służbowych. Czy jest to choroba zawodowa? Jak w tej sytuacji ma postąpić pracodawca?

Za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych "narażeniem zawodowym". Tak zwany "zespół cieśni w obrębie nadgarstka" uznany został za chorobę zawodową, znajdującą się w wykazie zamieszczonym w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1836). Jest to przewlekła choroba obwodowego układu nerwowego wywołana sposobem wykonywania pracy. W świetle obecnej wiedzy medycznej, ma swoją zawodową etiologię wówczas, gdy czynności wykonywane na stanowisku pracy charakteryzują się szybkimi, wielokrotnie powtarzalnymi w długich przedziałach czasowych, ruchami maksymalnego zginania i prostowania nadgarstków, bądź praca wymaga czynności wykonywanych w pozycji stwarzającej ryzyko ucisku na pień nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka.

Wbrew publikacjom, które co jakiś czas pojawiają się w prasie, czy internecie, na dzień dzisiejszy nie ma żadnych wiarygodnych, opublikowanych wyników badań, które w sposób jednoznaczny potwierdzałyby związek indukcji procesu chorobowego w mononeuropatii - zespołu cieśni w obrębie nadgarstka z obsługą klawiatury i myszy komputerowej przez pracowników biurowych. Siła nacisku palców na klawisze jest mała, a tempo pracy zwykle nie jest wymuszone i pracownik ma możliwość zastosowania krótkich przerw. Pomimo monotypii charakteryzującej tę pracę (powtarzalności określonych ruchów w 5-minutowych interwałach czasowych), nie dochodzi do istotnego wzrostu ciśnienia w kanale nadgarstka, który w długotrwały sposób mógłby wywołać neuropatię z ucisku. Osoba z zespołem cieśni kanału nadgarstka będzie jednak odczuwała objawy nasilające się przy wykonywaniu jakichkolwiek powtarzalnych ruchów manualnych, tak przy obsłudze klawiatury, jak i zwykłych czynności życiowych np. krojeniu warzyw, zapinaniu guzików. Nie jest to jednak tożsame z zainicjowaniem samego procesu chorobowego, a to stanowi podstawę wnioskowania o zawodowej etiologii schorzenia.

W tym miejscu należy przypomnieć, że orzeczenie o chorobie zawodowej (tj. chorobie wymienionej w wykazie takich chorób, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy) jest poprzedzone szczegółowym postępowaniem prowadzonym przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego i polega w szczególności na skierowaniu osoby, u której podejrzewa się wystąpienie choroby zawodowej, do jednostki orzeczniczej (np. poradni chorób zawodowych wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy) oraz dokonaniu oceny narażenia zawodowego według wzoru określonego w załączniku nr 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz. U. z 2013 r. poz. 1379 z późn. zm.). Tym samym, biorąc pod uwagę szeroki aspekt zdrowotny pacjenta i związany z narażeniem zawodowym oraz pozazawodowym na określone czynniki, w orzecznictwie o chorobach zawodowych każdy przypadek jest zawsze rozpatrywany indywidualnie.

Mając na uwadze powyższe, aktualnie nie ma naukowej podstawy twierdzenia, że praca przy komputerze powoduje albo przyczynia się do zespołu cieśni nadgarstka.

W omawianym przypadku pracownik, u którego stwierdzono takie schorzenie, a którego zdaniem ma ono związek z wykonywaniem zadań służbowych, na podstawie art. 235 § 2² K.p. może dokonać zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną. Zgłoszenie to pozwoli uruchomić proces orzeczniczy. Jeśli powstanie choroby zawodowej podejrzewa pracodawca, zgłasza ten fakt właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy (art. 235 § 1 K.p.). Wzór zgłoszenia został określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób.

Gdyby w efekcie uznano powstałe schorzenie za chorobę zawodową (w omawianym przypadku wydaje się to wątpliwe), to pracownik mógłby ubiegać się o określone świadczenia, w tym odszkodowawcze określone w przepisach ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2189), tj. 100% zasiłek chorobowy za czas niezdolności do pracy, jednorazowe odszkodowanie, a nawet rentę z ubezpieczenia wypadkowego. Skutkowałoby to dodatkowymi obowiązkami dla pracodawcy, gdyż w razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej, pracodawca powinien:

ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym,
przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze,
zapewnić realizację zaleceń lekarskich.

Ponadto, pracodawca musi prowadzić rejestr obejmujący przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, a także przesłać zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej do instytutu medycyny pracy oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego. Wzór zawiadomienia stanowi załącznik nr 10 do rozporządzenia w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób.