"Letnie" obowiązki pracodawcy w zakresie bhp

Warunki panujące na danym stanowisku pracy powinny być ustalone odpowiednio do wielu różnych wskaźników. Jednym z nich jest temperatura otoczenia, warunkująca powstanie po stronie pracodawcy pewnych obowiązków związanych z bhp. Są to obowiązki o charakterze sezonowym, powracające cyklicznie wraz z nadejściem letnich miesięcy.

Uciążliwa praca w wysokich temperaturach

W ciągu całego roku pracodawcę obowiązuje wymóg zapewnienia pracownikom wody zdatnej do picia. Wraz ze wzrostem temperatury dochodzi do tego konieczność zagwarantowania zatrudnionym napojów profilaktycznych, które przysługują w razie wykonywania pracy w warunkach szczególnie uciążliwych, o ile jest to podyktowane względami profilaktycznymi (art. 232 K.p.).

Za warunki uciążliwe przyjmuje się występowanie któregokolwiek z czynników charakteryzujących daną pracę lub środowisko pracy w stopniu przekraczającym średni poziom. Uciążliwość pracy powstaje wówczas, kiedy nasilenie tego czynnika lub czynników na danym stanowisku uzasadnia przyznanie pracownikowi konkretnych świadczeń. Mają one na celu "zbilansowanie" niekorzystnego wpływu danego wskaźnika na komfort pracy i stan zdrowia pracownika.

Zasady, na jakich powinno się wydawać napoje profilaktyczne, określa rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów. Zgodnie z tym aktem wykonawczym, prawo do napojów profilaktycznych przysługuje pracownikom zatrudnionym m.in.:

w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25 °C,
przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10 °C lub powyżej 25 °C,
na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28 °C.

Rodzaj i temperatura napojów profilaktycznych powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych pracowników. W warunkach gorącego mikroklimatu przysługują im napoje wzbogacone dodatkowo w sole mineralne i witaminy (np. woda wysoko zmineralizowana, soki zawierające witaminy). Należy wydawać je pracownikom w ciągu całej zmiany roboczej w ilości zaspokajającej ich potrzeby oraz w dniach wykonywania pracy uzasadniającej ich wydawanie. Pracodawca nie może reglamentować ilości zapewnianych napojów, np. poprzez wprowadzenie zasady, że pracownikowi zatrudnionemu w warunkach uciążliwych przysługuje 1 litr napoju dziennie. Może natomiast odstąpić od konieczności bezpośredniego dostarczania napojów pracownikowi, gwarantując w zamian składniki do ich przyrządzania.

Stanowiska pracy, na których pracownicy powinni otrzymywać napoje profilaktyczne oraz szczegółowe zasady ich wydawania ustala pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową. Jeśli taka organizacja nie występuje w zakładzie, wówczas partnerem do rozmów są przedstawiciele pracowników, wyłonieni w sposób zwyczajowo przyjęty w danym zakładzie pracy.

Należy podkreślić, że pracodawca nie może zwolnić się z obowiązku zapewnienia napojów profilaktycznych poprzez wypłatę pieniężnego ekwiwalentu. Kłóciłoby się to z celem, w jakim są one wydawane.

Napoje profilaktyczne przysługują tylko na stanowiskach wymienionych w porozumieniu zawartym ze stroną pracowniczą.

Klimatyzacja wskazana, ale nieobowiązkowa

Przepisy z zakresu bhp zawierają regulacje w zakresie temperatury w pomieszczeniach pracy, dotyczy to jednak tylko jej minimalnego poziomu. W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna oraz w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18 °C (§ 30 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy). Natomiast w pozostałych pomieszczeniach pracy temperatura powinna być odpowiednia do rodzaju wykonywanych czynności, nie niższa jednak niż 14 °C, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają (np. w chłodniach). Pracodawca z formalnego punktu widzenia nie jest więc zobowiązany do zapewnienia w pomieszczeniach pracy temperatury nieprzekraczającej określonej, górnej granicy. Praca w upalnych warunkach uważana jest jednak za pracę w warunkach uciążliwych, co powoduje konieczność zapewnienia napojów profilaktycznych.

Należy dodać, że praca na stanowiskach, na których panuje wysoka temperatura, nie jest tożsama z pracą w gorącym mikroklimacie. W tym ostatnim przypadku konieczne jest wystąpienie określonych wartości wskaźnika obciążenia termicznego, w zależności od rodzaju i warunków wykonywanej pracy. Definicję tego wskaźnika oraz metody jego pomiaru określa Polska Norma: PN-EN 27243: 2005: Środowiska gorące. Wyznaczanie obciążenia termicznego działającego na człowieka podczas pracy, oparte jest na wskaźniku WBGT. Dopuszczalne wartości wskaźnika obciążenia termicznego zawarte są zaś w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z 2002 r. nr 217, poz. 1833 ze zm.).

Jeżeli pracodawca nie ma obowiązku utrzymania temperatury w pomieszczeniach pracy na określonym, maksymalnym poziomie, to konsekwentnie nie jest zobowiązany do posiadania urządzeń, które pomogłyby mu to zapewnić. Zainstalowanie klimatyzatorów jest tylko możliwością, z której pracodawca może, ale nie musi skorzystać. Jeżeli to uczyni, wówczas nie będzie musiał zapewniać napojów profilaktycznych pracownikom zatrudnionym na stanowiskach pracy wyposażonych w to urządzenie.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28.05.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. nr 60, poz. 279)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.)