Służba bhp w zakładzie pracy

Od grudnia br. zamierzamy zatrudnić kilku pracowników, a tym samym zatrudnienie wyniesie ponad 100 osób. Czy mamy obowiązek utworzyć służbę bhp? Czy możemy powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu?

Jeśli zatrudnienie przekroczy 100 pracowników, Czytelnik będzie miał obowiązek utworzyć służbę bhp.

Służba bezpieczeństwa i higieny pracy (służba bhp), którą stanowią wyodrębnione komórki organizacyjne (jednoosobowe lub wieloosobowe), pełni funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Szczegółowy zakres jej działania, uprawnienia, organizację, liczebność i jej podporządkowanie, a także kwalifikacje wymagane do wykonywania zadań służby bhp, określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 109, poz. 704 ze zm.). Obowiązek utworzenia służby bhp spoczywa na pracodawcy zatrudniającym więcej niż 100 pracowników (art. 237¹¹ § 1 zd. 1 K.p.). W wyroku z 16 lipca 2024 r. (sygn. akt III OSK 71/23) Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, iż: "Nawet gdy pracodawca zatrudniający powyżej 100 osób nie ma kompetentnych pracowników do wykonywania zadań służby bhp, to i tak jest zobligowany do jej utworzenia i nie ma wyboru pomiędzy utworzeniem służby bhp w zakładzie, a powierzeniem wykonywania zadań z tego zakresu specjalistom spoza zakładu pracy. W przeciwnym wypadku każdy pracodawca zatrudniający powyżej 100 pracowników, niedysponujący kompetentnym personelem, byłby zwolniony z obowiązku utworzenia służby bhp w swoim zakładzie poprzez skorzystanie z możliwości powierzenia wykonywania jej zadań specjalistom spoza zakładu pracy, powodując iż omawiany przepis stałby się w rzeczywistości martwy. (...)".

Liczbę pracowników służby bhp pracodawca ustala biorąc pod uwagę stan zatrudnienia oraz występujące w zakładzie warunki pracy i związane z nimi zagrożenia zawodowe, a także uciążliwości pracy. Przy czym pracodawca zatrudniający:

od 100 do 600 pracowników - tworzy wieloosobową lub jednoosobową komórkę albo zatrudnia w tej komórce pracownika służby bhp w niepełnym wymiarze czasu pracy,
ponad 600 pracowników - zatrudnia w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej 1 pracownika służby bhp na każdych 600 pracowników.

Ważne: Właściwy inspektor pracy może nakazać utworzenie służby bhp, albo zwiększenie liczby pracowników tej służby, jeżeli jest to uzasadnione stwierdzonymi zagrożeniami zawodowymi (art. 237¹¹ § 4 K.p.).

Jeżeli pracodawca zatrudnia do 100 pracowników, powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy (art. 237¹¹ § 1 zd. 1 K.p.). W przypadku braku kompetentnych pracowników pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy (art. 237¹¹ § 2 zd. 1 K.p.). Przy czym: "Możliwość powierzenia zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy w przypadku braku kompetentnych pracowników dotyczy tylko sytuacji takiego pracodawcy, który zatrudnia nie więcej niż 100 pracowników (...)" (por. wyrok WSA w Gdańsku z 14 lutego 2008 r., sygn. akt III SA/Gd 444/07).

Organizacja i rozkład czasu pracy pracownika służby bhp powinny zapewniać pełną realizację zadań, o których mowa w § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (należących do zakresu działania służby bhp). Ponadto nie może on ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla niego następstw z powodu wykonywania zadań i uprawnień służby bhp.

Zwracamy uwagę! Pracownik służby bhp powinien spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań służby bhp oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników tej służby (art. 237¹¹ § 3 zd. 2 K.p.).

Pracowników służby bhp zatrudnia się na stanowiskach: inspektorów, starszych inspektorów, specjalistów, starszych specjalistów oraz głównych specjalistów do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy, a wymagania kwalifikacyjne dla poszczególnych stanowisk określa § 4 rozporządzenia w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy. I tak:

inspektorem do spraw bhp pracy może być osoba posiadająca zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy,
starszym inspektorem do spraw bhp może być osoba posiadająca zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp lub wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp,
starszym specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp,
głównym specjalistą do spraw bhp może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 5-letni staż pracy w służbie bhp.