Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 18 (324) z dnia 10.09.2012

Przeprowadzanie badań profilaktycznych w czasie wolnym a czas pracy

Pracownik zatrudniony na drugiej zmianie wobec braku innych możliwości przeprowadził badania okresowe w czasie wolnym od pracy. Czy okres tych badań należy zaliczyć do czasu pracy?

Brak jest podstaw do zaliczenia okresu przeprowadzenia badań profilaktycznych w czasie wolnym do czasu pracy.

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229 § 4 K.p.). Orzeczenie w tej sprawie wydaje lekarz posiadający uprawnienia do przeprowadzania badań profilaktycznych. Badania są natomiast wykonywane na podstawie pisemnej umowy zawartej przez pracodawcę z podstawową jednostką służby medycyny pracy. Tak stanowi art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2004 r. nr 125, poz. 1317 z późn. zm.).

Przepisy wyróżniają trzy główne kategorie badań profilaktycznych:

• badania wstępne (wykonywane przed podjęciem zatrudnienia),
   
• badania okresowe (wykonywane w trakcie zatrudnienia, po utracie ważności poprzednich badań profilaktycznych, a niekiedy także na jego zakończenie),
   
• badania kontrolne (wykonywane w trakcie zatrudnienia po długotrwałej niezdolności do pracy).

Szczegółowe zasady na jakich przeprowadza się badania profilaktyczne zostały określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. nr 69, poz. 332 z późn. zm.).

Niezależnie od powyższego, w razie przejazdu na badania okresowe lub kontrolne do innej miejscowości, pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.

Użyte w przepisie art. 229 § 3 K.p. sformułowanie "w miarę możliwości" pozwala postawić tezę, iż jakkolwiek ustawodawca preferuje wykonywanie badań okresowych i kontrolnych w czasie pracy, w sytuacjach szczególnych pozwala na odstąpienie od tej zasady. Może to mieć miejsce np. wówczas, gdy lekarz przyjmuje tylko w godzinach pozarozkładowych pracownika, przykładowo do 14⁰⁰, podczas gdy pracownik w okresie wykonywania badań pracuje na drugiej zmianie. Żaden przepis prawa nie przewiduje wynagrodzenia za okres badań przeprowadzonych w omawianych okolicznościach. Nie ma też podstaw do zaliczenia okresu badań wykonanych w czasie dla pracownika wolnym (o ile nie było innej możliwości) do czasu pracy.