Treść skierowania na badania profilaktyczne oraz odpowiedzialność pracodawcy w tym zakresie

Co powinno zawierać prawidłowo sporządzone skierowanie na wstępne oraz okresowe badania profilaktyczne? Jakie są konsekwencje niewłaściwej treści tego dokumentu?

Skierowanie powinno mieć charakter imienny, a także wyczerpująco informować o zagrożeniach na stanowisku (stanowiskach) pracy.

Profilaktyczne badania lekarskie są zasadniczym elementem obligatoryjnej ochrony zdrowia pracowników.

Ważne: Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku pracy (art. 229 § 4 K.p.).

Sposób przeprowadzania badań regulują przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. nr 69, poz. 332 z późn. zm.), dalej rozporządzenia.

Badania lekarskie przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę, które powinno zawierać:

w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy (badania wstępne):

określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona (pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej jego potrzebom),
informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych oraz aktualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach,

w przypadku pracowników (badania okresowe):

określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony,
informacje w sprawie warunków oraz aktualne wyniki badań i pomiarów jak w przypadku badań wstępnych (§ 4 rozporządzenia).

Skierowanie powinno też określać rodzaj badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane.

Prawidłowa ocena dopuszczalności zatrudnienia pracownika na wskazanym w skierowaniu stanowisku pracy jest uzależniona od zakresu informacji o występujących na tym stanowisku uciążliwości oraz aktualnych pomiarów czynników szkodliwych. Wobec powyższego zdaniem specjalistów z zakresu bhp podczas sporządzania skierowania należy uwzględnić aktualną ocenę ryzyka zawodowego związanego z daną pracą, która jest elementem profilaktyki zdrowotnej w zakładzie i obowiązkiem każdego pracodawcy, wynikającym z art. 226 K.p.

Jak informuje Państwowa Inspekcja Pracy na stronie internetowej (www.pip.gov.pl), ocenę ryzyka zawodowego w małych przedsiębiorstwach, gdy: "(…) pracodawca jest dobrze zorientowany w rodzaju i technologii wykonywaj pracy (…)" pracodawca może przeprowadzić samodzielnie. W większych zakładach powinni to uczynić kompetentni pracownicy, specjaliści bhp lub eksperci zewnętrzni. Jednakże odpowiedzialność za prawidłowe przeprowadzenie oceny ryzyka zawsze spoczywa na pracodawcy. Dodajmy, że na stronie PIP oraz CIOP (Centralny Instytut Ochrony Pracy - www.ochronapracy.pl) można znaleźć praktyczne poradniki, które wyjaśniają krok po kroku jak przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego.

Jeżeli chodzi o konsekwencje niewłaściwej treści skierowania na badania lekarskie należy zaznaczyć, że niewskazanie stanowiska albo brak określenia istotnych zagrożeń może doprowadzić do podjęcia przez lekarza niewłaściwej decyzji w zakresie dopuszczalności zatrudnienia badanego. Jak wyjaśniał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 stycznia 2011 r. (sygn. akt II PK 175/10) pracodawca powinien: "(…) z należytą starannością podejmować niezbędne działania, w tym zwłaszcza wyraźnie nakazane przez prawo, jak działania określone § 4 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia z dnia 30 maja 1996 r. (…), zmniejszające do minimum ryzyko utraty życia lub uszczerbku na zdrowiu pracowników. (…)". W uzasadnieniu do powołanego wyroku Sąd zauważył, że brak informacji o występowaniu na stanowisku pracy czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych oraz brak aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, mających na celu ukierunkowanie badań profilaktycznych, może wpłynąć na zaniechanie wykonania odpowiednich badań medycznych wynikających ze wskazówek metodycznych i prowadzić do naruszenia wynikającego z art. 15 K.p. obowiązku pracodawcy zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz prowadzić do negatywnych konsekwencji zdrowotnych dla pracownika, a w ostateczności także sankcji względem pracodawcy.

Zwracamy uwagę! Kto będąc odpowiedzialnym za stan bhp nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł (art. 283 § 1 K.p.). Niewykluczone jest także dochodzenie przez poszkodowanego pracownika zadośćuczynienia na drodze powództwa cywilnego.